Evsel, endüstriyel veya tarımsal faaliyetler sonunca kirlenen suya atık su, kirlenen suyun kirleticilerden temizlenip doğaya yeniden kazandırılması amacıyla kurulan tesislere atık su arıtma tesisi denir.
Atık sular kaynağına göre evsel ve endüstriyel nitelikli olmak üzere ikiye ayrılır. Her iki çeşit atık su, deşarj noktasının karakteristiğine ve limit değerlerine göre tasarımı yapılan arıtım mekanizmalarından geçerek alıcı ortama deşarj edilir veya tekrar kullanılmak üzere geri kazanılır. Temel olarak alıcı ortam kirletici limit değerleri ve ham atık suyun kirlilik değeri, arıtma tesisi tasarımında kritik rol oynamaktadır. Ayrıca alan ihtiyacı ve maliyet de dikkate alınması gereken diğer önemli noktalardandır.
Atık suların arıtılması için kullanılan başlıca yöntemler;
- Fiziksel arıtma
- Kimyasal arıtma
- Biyolojik arıtma
- İleri arıtma
Fiziksel Arıtma
Fiziksel arıtma bir diğer adıyla ön arıtma, atık su içerisinde bulanan iri katı maddeleri (kâğıt, plastik vb.), kum ve yağ gibi maddelerin atık suların içerisinden fiziksel yöntemler ile ayrılması işlemidir. Bu maddelerin atık sulardan ayrılması için kaba izgaralar, ince ızgaralar, kum ve yağ tutucular gibi üniteler kullanılmaktadır.
Fiziksel arıtmanın önemi; bu maddeler bu aşamada uzaklaştırılmadığı takdirde pompalara, çamur giderme ekipmanına, vanalara, borulara zarar vererek arıtmada problemlere yol açabilmektedir.
Kimyasal Arıtma
Kimyasal arıtmanın amacı, suda çözünmüş halde bulunan katı maddelerin kimyasal reaksiyonlarla çözünürlüğü düşük bileşiklere dönüştürülmesi veya kolloidal ve askıdaki maddelerin floklar oluşturarak çöktürülüp atık sudan ayrılmasıdır. Kimyasal arıtma işlemleri sırasıyla; koagülasyon, flokülasyon ve çöktürmeden oluşur.
Koagülasyon işlemi için atık su içerisinde koagülant adı verdiğimiz ve atık suyun karakterizasyonuna göre belirlediğimiz kimyasallar atık suya dozlanır. Bu işlem esnasında kimyasal reaksiyonun oluşması için uygun ph değerini ayarlamak amacıyla suya asit/kostik dozajı yapılır. Koagülasyon işleminden sonra atık su flokülasyon ünitesine alınır, bu ünitede flokların irileşmesini ve kolay çökmesini sağlamak için atık suya anyonik polielektrolit dozlaması yapılır. Oluşan ve irileşen floklar çöktürme havuzunda çöktürülerek atık sudan ayrılır.
Biyolojik Arıtma
Biyolojik arıtma, atık suda kolloidal veya çözünmüş halde bulunan biyolojik olarak parçalanabilir maddelerin mikroorganizmalar tarafından besin ve enerji kaynağı olarak kullanılmak suretiyle atık sudan uzaklaştırılmasıdır. Bakterilerin yaşam döngülerine göre alınan besin, kendilerine enerji sağlar ve aynı zamanda ortaya çıkan yan ürünler de atmosfere gaz olarak salınır.
Atık suyun karektarizasyonuna göre; konvansiyonel uzun havalandırmalı, ardışık kesikli, MBBR, MBR gibi çeşitli biyolojik arıtma prensipleri kullanılabilir.
İleri Arıtma
Arıtma tesisi çıkış suyu alıcı ortama verilmeden önce, suda bulunan bakterin, virüslerin veya katı parçacıkların uzaklaştırılması işlemidir.